Coeliakie is een aandoening die een behoorlijke impact kan hebben op het dagelijks leven. De behandeling van deze ziekte is even simpel als moeilijk, omdat er een levenslange aanpassing van je dieet voor nodig is. Wat is coeliakie precies en wat kun je eraan doen?
In Nederland hebben naar schatting zo’n 160.000 mensen last van coeliakie, maar slechts een klein deel daarvan weet dit. Veel mensen lopen rond met klachten die wijzen op coeliakie, maar bij deze mensen is de diagnose (nog) niet gesteld. Dit komt omdat de diagnose niet altijd even gemakkelijk is te stellen: coeliakie geeft soms alleen vage klachten en soms zijn er zelfs helemaal geen klachten aanwezig.
Glutenintolerantie
Coeliakie, ook wel glutenintolerantie genoemd, zorgt voor een beschadiging van de dunne darm. In de dunne darm zijn darmvlokken aanwezig; deze zorgen voor een goede opname van voedingsstoffen. Bij mensen die coeliakie hebben raken de darmvlokken en daardoor de darmwand beschadigd, waardoor er minder voedingsstoffen kunnen worden opgenomen. Op de lange termijn kunnen de darmvlokken zelfs helemaal verdwijnen en dit heeft grote gevolgen voor de voedselopname.
Hoe komt het nu dat de dunne darm beschadigd raakt door gluten? Hoewel nog niet alles bekend is, is het wel duidelijk dat de aandoening genetisch en erfelijk is. Het lichaam ziet gluten als een schadelijke stof en maakt hiertegen antistoffen aan. Deze antistoffen beschadigen de darmwand en de darmvlokken. Hoe meer gluten het lichaam dus binnenkrijgt, hoe meer de dunne darm langzaamaan beschadigd raakt.
Coeliakie die onbehandeld blijft, zorgt ervoor dat er door de beschadigde darm steeds minder voedingsstoffen kunnen worden opgenomen. Dit kan onder andere gewichtsverlies, vitaminetekort en vermoeidheid tot gevolg hebben. Een tekort aan vitamines kan op zijn beurt weer een hele reeks van andere klachten in gang zetten. Bovendien kan onbehandelde coeliakie de kans op darmkanker op latere leeftijd verhogen.
Wat zijn de symptomen van coeliakie?
Coeliakie veroorzaakt typische buikklachten zoals diarree of verstopping, een opgezette buik, minder eetlust, buikpijn, overgeven en vermoeidheid. Toch zijn de klachten lang niet altijd even duidelijk. Sommige mensen hebben slechts vage klachten, die bij willekeurig elke andere ziekte zouden kunnen passen. Andere mensen hebben buikklachten, maar krijgen het stempel Prikkelbare Darm Syndroom opgeplakt. Weer anderen hebben zelfs helemaal geen klachten. Juist omdat het klachtenpatroon zo verschillend kan verlopen, lopen er in Nederland nog veel mensen rond die niet weten dat ze coeliakie hebben.
Op de langere termijn, als coeliakie al langer speelt of niet behandeld wordt, kunnen andere klachten optreden. Deze zijn vaak het gevolg van een verstoorde voedselopname. Men kan afvallen, bij kinderen kan de groei achterblijven, men kan zich depressief en humeurig voelen en een algeheel gevoel van ziek zijn ervaren. Ook bloedarmoede, botontkalking en onvruchtbaarheid kunnen gevolgen zijn van coeliakie.
Wat zijn gluten?
Gluten is de naam voor een bepaald eiwit dat voorkomt in bepaalde granen zoals tarwe, gerst, rogge en spelt. Doordat deze granen veelvuldig in voedingsmiddelen gebruikt worden, zijn er heel veel producten die gluten bevatten. Dit zijn producten zoals:
- Brood
- Crackers
- Deegwaren zoals pasta en vermicelli
- Meel
- Griesmeel
- Couscous
- Muesli.
Helaas is de lijst van producten die gluten bevatten erg lang. Er zijn namelijk ook voedingsmiddelen waarvan je in eerste instantie misschien niet verwacht dat deze gluten bevatten. Dit zijn onder andere:
- Taart en gebak
- Pizza
- Bier
- Soep, saus of worst (hierin wordt het vaak als bindmiddel gebruikt)
- IJs
- Sommige soorten snoep
- In sommige vitamine D supplementen.
Glutenintolerantie is erg lastig, omdat een heel groot deel van onze voeding gluten bevat. Al deze producten laten staan is ook niet de oplossing, omdat je daarmee bepaalde voedingsstoffen mist. Het is immers belangrijk uit elke productgroep iets te eten.
Glutenvrije producten zijn bij vele supermarkten verkrijgbaar, zoals Albert Heijn, Lidl, Jumbo, Aldi of Plus.
Levenslang
Als je coeliakie hebt, heb je eigenlijk levenslang. De aandoening is namelijk chronisch en kan niet genezen. Het goede nieuws is echter dat er een goede en effectieve behandeling bestaat: een strikt glutenvrij dieet. Hier is wel doorzettingsvermogen voor nodig. Immers, je moet je voedingspatroon behoorlijk aanpassen en je kunt niet zomaar meer blindelings producten in de supermarkt pakken. Je zult je altijd bewust moeten zijn van de aanwezigheid van gluten.
Daar tegenover staat dat je geen (dure) medicijnen hoeft te gebruiken en dat je je snel beter gaat voelen met een glutenvrij dieet. Door geen gluten meer te eten zal de darmwand zich herstellen en kun je zo goed als klachtenvrij zijn. Voedingsmiddelen worden weer normaal opgenomen, waardoor je alle benodigde essentiële voedingsstoffen binnenkrijgt.
Een goed en evenwichtig glutenvrij dieet kan samengesteld worden door een diëtiste. Deze weet precies welke producten je wel en niet mag eten en welke vervangende producten je moet gebruiken om niet een tekort aan een bepaalde voedingsstof te krijgen. In de praktijk komt het erop neer dat je producten zoals brood, pasta en koek en gebak niet meer mag eten. Enerzijds vinden patiënten dit een groot gemis, anderzijds komen er steeds meer glutenvrije vervangende voedingsmiddelen op de markt. Zo heb je bijvoorbeeld glutenvrij brood. Het assortiment aan glutenvrije producten wordt gelukkig steeds groter, zodat patiënten bepaalde voedingsmiddelen niet meer hoeven te missen.
Het is erg belangrijk je strikt aan het glutenvrije dieet te houden: krijg je toch gluten binnen, dan keren de klachten onvermijdelijk terug.
Klachtenvrij
Een diëtiste helpt niet alleen met het samenstellen van een glutenvrij dieet, maar kan ook tips geven voor het dagelijks leven. Zo kan hij of zij lekkere glutenvrije recepten meegeven. Het blijft wel altijd belangrijk zelf goed op de ingrediënten te letten als je bijvoorbeeld boodschappen doet. Breng ook zeker een bezoekje aan het schap met glutenvrije producten.
Ook onschuldig lijkende zaken zoals broodkruimels of bestek dat met gluten in aanraking is geweest kunnen al grote gevolgen hebben. Het lichaam reageert dan namelijk direct en de klachten zullen terugkomen. Let hier dus goed op. Een glutenvrij dieet volgen voor de rest van je leven vraagt doorzettingsvermogen, maar met de hulp van je omgeving en een diëtiste is dit heel goed te doen. Licht mensen in zodat zij rekening kunnen houden met je glutenintolerantie. Uiteindelijk zul je beloond worden voor je inzet: je gezondheid wordt beter, je voelt je energiek en fitter en je hebt minder buikklachten.
